referat "40 lat PZSkat"

Szanowni Państwo!

Szanowni Zebrani!

Spotkaliśmy się na uroczystej akademii 40-lecia Polskiego Związku Skata. Mam przywilej przedstawić fakty z historii.

40 lat to 480 miesięcy to jest już długi czas zaistnienia różnych wydarzeń, zmian organizacyjnych i  personalnych. W niektórych  akapitach  zostanie pominięte ścisłe chronologiczne przedstawianie statystyk i wydarzeń. Materiały są tak precyzyjne, że nic dodać ani też ująć. Nie będziemy mieli tutaj do czynienia z plagiatem tylko z historią. Niemniej jak zawsze należy sięgnąć do początku czyli cofnąć się o 170 lat.

Pochodzenie gry „Skat” opisane w różnych wydaniach książkowych sprowadza się do korzystania z książki Jana Rakoczego  „Tylko dla szkaciorzy” wydanej w 1957, gdzie są bardzo obszernie wiadomości o historii kart a przede wszystkim o „Skacie”. Powtarzając za autorem stworzenie tej gry przypisuje się saksońskiemu notariuszowi, nadwornemu adwokatowi Fryderykowi Hempel i jego przyjacielowi Carlowi Neefe. Połączyli oni proste gry jak kopę śląską, lombrę, tarota, trappoli, solo. W roku 1848 ogłosili zasady gry, do której inni wprowadzali lokalne zmiany. W 1855 wydrukowano pierwszy podręcznik gry w skata autorstwa Karla Buhle. W celu ujednolicenia zasad gry w „Skata” zwołano kongres w 1886 roku w Altenburgu. Następne kongresy wprowadzały kolejne zmiany w „Kodeksie skatowym” w oparciu o który powstały „Międzynarodowe przepisy gry w skata”. Spory graczy w interpretacji zasad gry  rozstrzyga powstały w 1963 roku Międzynarodowy Sąd Skatowy z siedzibą w Altenburgu. Tak więc miasto Altenburg w Turyngii stało się stolicą „Skata”.

     Skat, skat - używamy tej nazwy a jaka jest jej geneza. W skacie używa się słów zapożyczonych z gier, z których powstał. Jedna z teorii głosi, że już sama nazwa pochodzi z piętnastowiecznej włoskiej odmiany tarota – tarocchi, gdzie „scatare” oznacza odłożenie kart na bok do szkatuły (po włosku – scatola). Historycy niemieccy twierdzą , ze nazwa skat jest od uproszczonej, zniekształconej wymowy słowa „Schatz”, czyli skarb. Skarbem są odłożone dwie karty stanowiące „tajlong”, inaczej „skat”.  Upływający czas daje szansę na powstanie nowej tezy.

Na naszej uroczystości 40 lat PZSkat koniecznie należy powiedzieć też o kartach do gry. Fascynującą cechą kart do gry jest ich różnorodność i piękno. Większość ludzi kompletnie tego nie dostrzega. Nauki historyczne nie były w stanie odszyfrować tajemnicy do dzisiaj: kto wynalazł i skąd pochodzą karty do gry? Zdecydowanie rodowód kart związany jest z Azją. Chińczycy wiedzieli o reprodukcji drzeworytu, papieru i malowania, więc wszystkie warunki były dostępne do wyrobu kart. Niewykluczone, że wzorcem dla kart była królowa wszystkich gier – szachy.

SKAT grany jest kartami 32 listkowymi z czterema kolorami karcianymi. Jako ciekawostkę podaję próbę modernizowania SKATA w 2010 roku, nazwanego „Superskat 2010”, poprzez wprowadzenie koloru „flek = kolista plama” wyższego od trefla (krojca) i koloru „ring = obręcz” niższego od cara (szela). Pozwalało to rozgrywać karty na stolikach od 4 do 6 osób. Tylko czy to jest SKAT. 

Na świecie stosuje się pięć odmian oznaczania kolorów karcianych. W województwie śląskim (katowickim) i opolskim grano kartami z oznaczeniem koloru kart typu niemieckiego (taka jest międzynarodowa nazwa) a cała reszta Polski z oznaczeniem koloru typu francuskiego (potocznie zwanym brydżowym). W początkowym okresie powstania naszego związku na turniejach międzynarodowych zdecydowana większość polskich szkaciorzy miała problemy z rozróżnianiem kart typu francuskiego. W związku z tym Zarząd PZSkat uchwalił, że na zawodach szczebla centralnego obowiązują karty z oznaczeniem koloru karcianego typu francuskiego a w okręgach wg ustaleń zarządu okręgu.

W lipcu 2023 roku Zarząd  uchwałą wprowadził nowy wzór kart do SKATA, które obowiązują na wszystkich turniejach. Karty te można przyporządkować do tzw. wzoru pruskiego.  Dopuszczalne jest za zgodą wszystkich graczy przy stoliku i sędziego rozegrać serię innymi kartami.

Zarząd PZSkat uzgodnił z Fabryką Kart w Krakowie , że produkowane od ponad 60 lat karty wzoru pruskiego zaprojektowane przez prof.  J.  Bursche   nie będą już drukowane.

SKAT na terenach Polski grany był od początku jego powstania i często nazywany był „Nowa kopa” Dopiero grupa fanatycznych działaczy doprowadziła do decyzji Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach z dnia 19 listopada 1984 roku , która pozwoliła na rozpoczęcie budowania struktur związkowych na obszarze Śląska, Opolszczyzny oraz części regionu Częstochowskiego. 10 grudnia 1984 roku Jan Jojko stanął na czele Tymczasowego Zarządu Głównego. Tymczasowego – gdyż na oficjalne władze należało poczekać do Zjazdu. ten odbył się już 27 stycznia 1985 roku pod hasłem Sport – Kultura – Wypoczynek. 200 delegatów z 45 sekcji i klubów skatowych powołało 33-osobowy Zarząd pod przewodnictwem Jana Jojko z MDK Mikołów – jako jedyny prezes Związku nie grywał w skata. Do dnia dzisiejszego Polski Związek Skata prowadziło 6 prezesów.

Prezesi Polskiego Związku Skata:

1985  - 1986 Jan Jojko

1986 – 1988  Stefan Szopa

1988 – 1994  Werner Mandera

1994 – 2004  Łucjan Cebula  

2004 – 2019  Henryk Brzoska

2019 – do nadal Krzysztof Kołodziejczyk

            W 1986 roku powstały struktury okręgowych związków w Katowicach, Rybniku, Tychach, Tarnowskich Górach, Zabrzu i Opolu. Również w tym roku zostały wydane „Przepisów Gry w Skata” oraz „Jednolity Regulamin Rozgrywek” . Powyższe przepisy zostały zaktualizowane w wyniku wprowadzenia Międzynarodowych Przepisów Gry w Skata i Przepisów Turniejowych.

W 2000 roku zostały nawiązane kontakty z Niemiecką Organizacją Skatową DSKV. Teoretycznie zostaliśmy ich członkiem.

Rok 2003 przyniósł dwa ważne wydarzenia w historii skata. Pierwszą ważną chwilą w historii była decyzja Zarządu wejścia w struktury międzynarodowej organizacji ISPA-WORLD uchwałą  zatwierdzona przez Zjazd Delegatów, w 2004 roku. Od tego momentu mogliśmy,  jako pełnoprawni członkowie struktur, aktywnie uczestniczyć w rozgrywkach międzynarodowych  typu Mistrzostw Świata czy Europy. Drugą było założenie strony internetowej, która w 2014 roku została opracowana przez innego operatora i w swoim kształcie istnieje do dzisiaj. Wcześniej przekazywanie wiadomości, wszelkich klasyfikacji opierało się o wydawany w formie papierowej „ Informator”.

PZSkat swoją działalność prowadzi w oparciu o zarejestrowany statut. O próbie rejestrowania kolejnych wersji  nowego statutu można już napisać powieść.

Zarząd V kadencji podjął działania w celu zarejestrowania gry w karty „SKAT” jako dyscypliny sportowej podobnie jak brydż czy szachy. Władze sportowe odrzuciły wniosek w uzasadnieniu podając, ze SKAT jest grą lokalną i należy zmienić statut. Również należy zaznaczyć, że braki w prowadzeniu działalności finansowej w okręgach oddaliły rejestrację. Powstały nowe okręgi Wielkopolsko-Kujawsko-Pomorski i Pomorsko-Kaszubski. Prowadzone były również rozmowy w celu założenia okręgu Warmińsko-Mazurskiego. Przystąpiono również do opracowania nowego statutu. Kolejne wersje zarówno z błędów PZSkat a przede wszystkim z stanowiska Krajowego Rejestru Sądowego były odrzucane. Powodem było m.in. nie zachowanie spójności zapisów, połączenie ustawy o sporcie z ustawą o stowarzyszeniach. Istotnym gordyjskim problemem w rejestracji było usankcjonowanie w zapisach osobowości prawnej okręgów. W PZSkat zrzeszone są dwa związki posiadające osobowość prawną tj. Opolski Związek Skata (Okręg Opole) i Tyski Związek Skata Sportowego (Okręg Tychy Miasto).

Kolejne wersje statutów były przyjmowane uchwałami na zjazdach sprawozdawczo-wyborczych, sprawozdawczych czy nadzwyczajnych i były podstawą ważności uchwał podejmowanych przez Zarząd. Obecna wersja opracowana przez Zarząd i biuro prawnicze wprowadza zmiany zapisów w zrejestrowanym statucie z 2001roku.

Należy stwierdzić, że o wiele łatwiej byłoby powołać nowy związek niż wprowadzać zmiany statutu w KRS. Wszystkim którzy poświęcili bardzo i to bardzo dużo czasu na opracowanie kolejnych wersji statutu – dziękujemy.

W ciągu upływających 40 lat istnienia związku dużo się działo.

W tym miejscu nie będziemy się koncentrować na statystyce tylko na zaistniałych zmianach organizacyjnych. Obecnie zrzeszonych jest 972 członków w 91klubach (grających ludzi w Polsce jest znacznie więcej). Niepokojący jest fakt ciągłego zmniejszenia się ilości członków z 1900 w 2002 roku do stanu obecnego.

Kluby tworzą 8 okręgów związanych z podziałem administracyjnym Polski.

Nr 1 Okręg Katowice

Nr 2 Okręg Tychy

Nr 3 Okręg Rybnik

Nr 4 Okręg Zabrze

Nr 5 Okręg Opole (Opolski Związek Skata)

Nr 7 Okręg Śląsk-Południe

Nr 10 Okręg Miasto (Tyski Związek Skata Sportowego)

Nr 11 Okręg Kaszubsko-Wielkopolsko-Kujawski

W PZSkat prowadzi się rozgrywki szczebla centralnego i lokalne. Rozgrywki lokalne podlegają regulaminom okręgowym. Rozgrywki centralne obejmują turnieje ligowe,  GPP, IMP, DPP,  Puchar Polski, Międzyokręgowe Mistrzostwa Polski. Natomiast rozgrywki lokalne odpowiednio do centralnych.

Wszystkie rodzaje rozgrywek w okresie 40 lat podlegały zmianom. Rozgrywki ligowe oparte są na rozgrywaniu 6 kolejek, które rozgrywane były w niedzielę. Ze względu na dojazdy drużyn stopniowo zmieniono ich rozgrywanie w trzy weekendy tj. sobotę i niedzielę.   Do 2014 były Ligi I; IIA, IIB, IIIA, IIIB, IIIC początkowo 16 drużynowe pod koniec 20 drużynowe. Od roku 2014 do 2017 rozpoczęła się reorganizacja lig aby doprowadzić do stanu czterech lig po 25 zespołów. Uzasadniano to faktem, że nawet drużyna z IV ligi otrzyma szybciej dotacje niż z ligi okręgowej. Niestety zabrakło drużyn do tworzenia lig okręgowych. Tworzono wspólne dla różnych okręgów ligi okręgowe. Zmniejszenie ilości członków wskutek starzenia się zawodników, a także umieralności z powodu COWIDa powodowało raptowne zmniejszenie ilość zgłaszanych drużyn. Decyzją Zarządu X kadencji rozpoczęto od 2023 roku proces zmniejszania do 20 ilości drużyn w ligach. Nieunikniony może być powrót do ilości 16 drużyn w ligach. Zmianie również uległ sposób  premiowania drużyn. Nagradzanie w każdej kolejce drużyn wygrywających grupę zmieniono na premię od zajętego miejsca na koniec sezonu. Zmianie uległ również sposób  określania  miejsca  drużyny po kolejce z punktów meczowych na małe punkty z gry.

Od powstania rozgrywek drużynowych prowadzony jest ranking klubów występujących w I lidze. Na koniec 2023 roku obejmuje on 92 drużyny. Na czele SILESIA Rybnik 32 sezony i 435 pkt. Rewelacją w klasyfikacji jest na drugim miejscu drużyna AMICUS KWK STASZIC Katowice, która grała tylko w  18 sezonach mając 334 pkt . Drużyna AMICUS osiągnęła trudny wynik do pobicia mianowicie od 2014 za wyjątkiem sezonu 2016 (SILESIA Rybnk) jest na tronie Mistrza Polski.

Rozgrywanie turniejów cyklu Grad Prix Polski – GPP, organizowanych przez każdy okręg a będących eliminacją do  Indywidualnych Mistrzostw Polski przerwała w 2020 roku pandemia.  Eliminacje wznowiono w 2021 roku  w formie dwóch turniejów indywidualnych ale uczestniczyć można było tylko w jednym. W sezonie 2024 ustalono tylko jeden turniej eliminacyjny. W celu podniesienia rangi Grand Prix Okręgu uchwalono, że trzech pierwszych zawodników nie awansujących z turniejów GPP awansuje do szerokiego finału IMP. Obecnie awansuje 5 zawodników nie zakwalifikowanych z eliminacji.

Finał Indywidualnych Mistrzostw Polski – IMP zmienił się z formy szerokiego finału w pierwszym dniu i ścisłego w ilości 16 zawodników w drugim na indywidualny dwudniowy.

W 1989 odbył się pierwszy turniej IMP Kobiet a w 1993 pierwszy turniej IMP Juniorów. Niestety z upływem lat zmagania juniorów mają coraz mniej uczestników.

Modyfikacji ulegał również Drużynowy Puchar Polski – DPP, rozgrywany od roku powstania PZSkat. Podobnie jak finał IMP zmienił się z formy szerokiego finału 80 drużyn w pierwszym dniu i ścisłego w ilości 16 drużyn w drugim dniu na cykl dwudniowy bez ścisłego finału. Z upływem lat ilość drużyn w finale została zmniejszona do 42 .

W latach 2019-2022 wprowadzono turniej Indywidualny Puchar Polski – IPP, który nie został rozegrany w 2020 z powodu pandemii COVID. W roku 2023 zrezygnowano z organizacji tego turnieju z powodu małego udziału szkaciorzy.

W latach 2007 – 2009 rozgrywane były Międzyokręgowe Mistrzostwa Polski. Rozgrywany w latach 2007- 2010 Puchar Śląska niestety nie stal się turniejem cyklicznym.

Oprócz tych wymienionych turniejów odbywają się turnieje okazjonalne, niektóre jednorazowe a niektóre trwale wpisane w kalendarz na przykład: Mistrzostwa Górników, Mistrzostwa MiastŚląskich, Krajna Złotowska czy organizowany przez Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa turniej w podziemiach Zabytkowej Kopalni GUIDO w Zabrzu.

Skat jest kulturą, nie ogranicza się tylko do rozgrywania kart. Skat to integracja środowisk to wspaniałe chwile na rodzinnych turnusach wyjazdowych w Dźwirzynie, Wydminach i Jastrzębiej Górze. Chwile, które na zawsze tworzą przyjaźnie.

W 1979 roku powstała międzynarodowa organizacja  ISPA World – International Skat Players Associaton zrzeszająca obecnie 20 kraje. Polska przystąpiła do tej organizacji w 2003roku. Wcześniej PZSkat współpracował z niemieckim związkiem DSkV – Deutsche Skatverband e.V.

ISPA World organizuje co 2 lata otwarte Mistrzostwa Świata w latach parzystych (wyjątkiem był rok 1979, w którym odbyły się pierwsze mistrzostwa świata) i otwarte Mistrzostwa Europy w latach nieparzystych. ISPA World na zmianę z DSkV organizuje dla drużyn klubowych Champions League, w których uczestniczy 48 drużyn. Z urzędu PZSkat ma przydzielone dwa miejsca.  Poza Turniejami Mistrzowskimi, nasi zawodnicy jeżdżą na turnieje organizowane przez DSKV oraz ISPA jak tradycyjne Puchar Saksoni, Puchar Niemiec, zaczynamy również jeździć na mistrzostwa innych krajów, oraz tradycyjnie do Gremitz.
            Mistrzostwa Europy w roku 2005 i 2017 rozgrywane były w Wiśle. PZSkat organizował Mistrzostwa Świata w 2012 roku w Karpaczu.

Nasza drużyna narodowa w Mistrzostwach Świata i w Mistrzostwach Europy często jest na podium ale nigdy nie była na pierwszym miejscu. Wielkim sukcesem dla Polski był w roku 2008 tytułu Mistrza Świata Adama Kołodziejczyka z OSP Lędziny na Mistrzostwach Świata  rozgrywanych w Calpe w Hiszpanii. Również dużym sukcesem było zdobycie w kat. Kobiet tytułu drugiej wicemistrz świata Iwony Bojdoł w 2016 roku w Las Vegas. W roku 2010 w Kapsztadzie mistrzem świata juniorów został Aleksander Frysztacki.  Na Mistrzostwach Europy w 2011 roku po raz pierwszy wystartowało trzech naszych juniorów, a Ola Mocigemba zajęła w tej kategorii czwarte miejsce. W 2012 roku w Karpaczu nastąpił popis naszych juniorów. Mistrzem Świata został finalista mistrzostw Łukasz Wojaczek, a trzecie miejsce zajął Paweł Jabłoński.

Praca z juniorami to najwyższy priorytet każdego Zarząd. Gra w karty traktowana jest jako hazard i praktycznie nie ma możliwości wejścia ze SKATEM do szkół. Stworzenie interaktywnej gry opartej o SKATA zainteresuje młodzież i powiększy szeregi szkaciorzy.

Zarząd V kadencji z okazji 20 lat od zarejestrowania PZSkat wprowadził ;  zmianę graficzną odznaki członka PZSkat, Złotą, Srebrną, Brązową Odznakę PZSkat oraz Złotą Honorową. Pierwsze trzy przeznaczone dla wyróżnienia działaczy związku a Złota Honorowa dla osób wspierających związek. W następnych kadencjach dużo dyskusji było na temat odznaki za osiągnięcia sportowe. Dopiero obecny Zarząd uchwałą wprowadził i zatwierdził wzór; Złotą, Srebrną, Brązową Odznakę za Osiągnięcia Sportowe oraz  Honorową, która zastąpiła dotychczasową Złotą Honorową.

Na Zjeździe w 2006 roku delegaci uchwalili nadanie tytułu „Członek Honorowy Polskiego Związku Skata”, który na zjazdach otrzymali: Cebula Łucjan, Kałuża Stanisław, Malkusz Jan i Zdechlikiewicz Eugeniusz.

Akademie jubileuszowe PZSkat to wyjątkowa uroczysta możliwość wręczania odznaczeń PZSkat.

Od wielu lat SKAT pojawiał się w każdej części naszego życia. W naszym języku, literackim i artystycznym, Mamy zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki gry w karty. Pragnienie wygrywania, pasja do gry w SKATA jest obecna w społeczeństwie i powoduje  szczęśliwe zdobycze wygranej lub po prostu radość z grania razem.

Obwinienie o swoje kłopoty granie w SKATA byłoby bezcelowe. SKAT przetrwał pokusę i wiele zasad dotyczących hazardu. SKAT  to nadal rekreacyjna działalność tysięcy ludzi, to jest przyjemna rozrywka, duchowy sport.

Jeżeli ktoś ma wątpliwości , że gra w karty SKAT należy do gier szlachetnych to dodam jeszcze, że jest to jedyna gra w karty, która ma swój pomnik. W stolicy skata mieście Altenburg jest pomnik czterech walczących waletów. Pomnik ten w czasie II wojny światowej przeznaczono na kulki ale w połowie lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku został jako nieliczny odbudowany.

Należy czynić wszystko aby nie było koniczności odbudowywania gry SKAT w Polsce.

Dziękuję za uwagę.

Opracował

Jan Rusin